Biblioteka Uniwersytecka w WarszawieBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Archiwalia BUW, w okresie istnienia Biblioteki, przeszły burzliwe koleje losu, podobnie jak jej księgozbiór. Wywóz zbiorów i ewakuacja do Rosji – w 1832 po powstaniu listopadowym i w 1915 roku – rozproszyły dokumentację, która już nigdy w pełnym swym kształcie nie powróciła do Biblioteki, choć na mocy postanowień Traktatu Ryskiego odzyskano jej część.
Dalsze zniszczenia spowodowała okupacja niemiecka 1939–1945 zarówno na skutek stacjonowania w gmachu BUW policji niemieckiej i wojska, akcji wywozu księgozbioru do Niemiec, jak i działań Powstania Warszawskiego. Mimo to zachowane akta ogólne BUW z okresu międzywojennego i okupacji stanowią ewenement w skali Uniwersytetu, bowiem akta ogólne UW spłonęły prawie doszczętnie.
Najliczniejsze są akta okresu powojennego, od trudnych początków odtwarzania zniszczonego wojną księgozbioru aż po najnowsze czasy.

Zasób archiwalny BUW posłużyć może, jako znakomite źródło do badania historii Biblioteki, księgozbiorów osób prywatnych i instytucji oświatowych XIX i początku XX w., dziejów czytelnictwa tego okresu oraz roli BUW w kształtowaniu się elit intelektualnych kraju.

Z najwcześniejszego okresu istnienia Biblioteki (1817–1831), gdy stanowiła ona tzw. Bibliotekę Publiczną, pozostał w archiwum m.in. Spis Ksiąg Wydziału Lekarskiego z 1822 r., które to księgi w liczbie 4000 tomów włączono do zasobu Biblioteki w 1825 r.

1. Lata 1832–1871, czyli okres istnienia kolejno: Biblioteki Rządowej, Biblioteki Okręgu Naukowego Warszawskiego, a następnie Biblioteki Szkoły Głównej, jest pełniej udokumentowany. Odnaleźć tu można inwentarze nabytków z lat 1835–1870 oraz katalogi. Nabytki Biblioteki dokumentują również katalogi ksiąg przejętych ze Szkoły Realnej w Szczebrzeszynie, Instytutu Szlacheckiego w Warszawie, Biblioteki oo. Bernardynów w Warszawie oraz od Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchowych. Są tu również spisy darów carskich z lat 40. Zachowały się wykazy ksiąg oddawanych do oprawy i księgi dzieł wypożyczonych do czytelni i do domu prowadzone wg nazwisk wypożyczających. Skromnie reprezentowana jest korespondencja Biblioteki tego okresu. Stanowią ją nieliczne pisma do Kuratora Okręgu Naukowego Warszawskiego. Uzupełnienie stanowić może książka pokwitowań korespondencji wysyłanej przez Bibliotekę Rządową z lat 1842–1867.
   Zespół_I
2. Okres funkcjonowania Biblioteki Warszawskiego Uniwersytetu Cesarskiego 1871-1915 udokumentowany jest bogato. Zachowała się duża grupa inwentarzy nabytków, inwentarzy dubletów i katalogów działowych, akta dokumentujące przejęcie przez bibliotekę księgozbiorów prywatnych i instytucji np. Arkadiusza Tołoczanowa – urzędnika, bibliofila i kolekcjonera czy księgozbiorów gimnazjów warszawskich. Poza tym wymienić należy akta ogólne Komisji Bibliotecznej 1879-1884 i korespondencję z Urzędem Cenzury 1876-1897. Księgi obecności w czytelniach oraz księgi wypożyczeń zawierają podpisy znanych osób. Ciekawą dokumentację stanowią materiały Biblioteki Banku Polskiego przejętej przez BUW w 1899 r. – inwentarze, katalogi, a także korespondencja Banku Polskiego wraz z księgami kontroli urzędników bankowych.
   Zespół_II
   Zespół_III
   Zespół_IV
3. Lata I wojny światowej pozostawiły interesującą dokumentację. Znajdziemy tu korespondencję oddziału bibliotek Cesarsko Niemieckiego Gubernatorstwa Warszawy oraz akta biblioteki Generał Gubernatora. Biblioteka została uruchomiona w sierpniu 1915 roku. Z okresu jej działania jeszcze przed odzyskaniem niepodległości posiadamy: statystyki Biblioteki, listy obecności czytelników, materiały do sprawozdań i sprawozdania. Zwrócić należy uwagę na „Dziennik Biblioteki Uniwersyteckiej za czas od 7 sierpnia 1915 do 7 października 1915” napisany przez komisarza St. Poniatowskiego (1916-1919).
   Zespół_V
4. Okres Drugiej Rzeczpospolitej reprezentowany jest w archiwaliach BUW zaskakująco bogato. Akta biblioteki prowadzone były pieczołowicie wg wykazu akt i zostały uporządkowane w latach 30-tych (zgodnie z M.P. 1931 nr 196 poz. 273). Zarządzanie Biblioteką dokumentują okólniki i regulaminy wewnętrzne. Gromadzenie książek – inwentarze, wykazy i rejestry nabytków oraz księgi darów i rachunki za zakup zbiorów w antykwariatach. Udostępnianie – księgi obecności w czytelni, kartoteki czytelników, książki kar oraz akta Wypożyczalni Międzybibliotecznej. Opracowanie zbiorów – instrukcje katalogowania. Wśród licznych akt spraw pracowniczych, takich jak urlopy, sprawy dyscyplinarne, wykazy zatrudnionych, wyróżniają się akta Spółdzielni Kredytowej Pracowników. Całość wieńczą doskonale zachowane i solidnie opracowane roczne sprawozdania z działalności Biblioteki.
   Ze znalezionych podczas porządkowania akt utworzono osobno szczątkowe zespoły akt wytworzonych przez Uniwersytet Warszawski i Związek Bibliotekarzy Polskich.
   Zespół_VI
   Zespół_VII
   Zespół_VIII
5. Z okresu okupacji niemieckiej 1939–1945 pozostała niezmiernie ciekawa dokumentacja funkcjonowania biblioteki, jako oddziału I Staatsbibliothek Warschau. Znajdują się tu sprawozdania pracowników biblioteki i jej działów dla władz niemieckich, rozporządzenia wewnętrzne komisarza Staatsbibliothek dr Wittego, memoriały polskiego męża zaufania, dyrektora Adama Lewaka do władz niemieckich. Zachowały się również akta ukazujące przemieszczenia zbiorów między poszczególnymi oddziałami Staatsbibliothek. Udostępnianie zbiorów w czasie okupacji obrazują listy obecności czytelników, kartoteki wypożyczeń z lat 1942–1944 i akta wypożyczeń międzybibliotecznych.
   Zespół IX
6. Z okresu okupacji niemieckiej zachowała się częściowo dokumentacja gromadzona przez kierownika referatu Bibliotek Naukowych w Wydziale Nauki i Nauczania dystryktu warszawskiego oraz komisarycznego kierownika Biblioteki Państwowej w Warszawie – Staatsbibliothek. Dr. Wilhelm Witte przebywał w Warszawie od 11.07.1940 do 27.07.1944. Zachowana częściowo dokumentacja dotyczy spraw budżetowych i rachunkowych. Obok bogatej korespondencji są również wydane okólniki i zarządzenia, sprawozdania oddziałów I, II i III Staatsbibliothek, akta spraw osobowych i wykazy zatrudnienia. Mamy także materiały dotyczące gromadzenia i przemieszczenia zbiorów między poszczególnymi oddziałami, sprawy gospodarcze dotyczą aprowizacji i wyposażenia bibliotecznego.
   Zespół X
7. Okres powojenny biblioteki to przede wszystkim odzyskiwanie i odbudowywanie zbiorów. Dokumentują to protokoły przejęcia zbiorów, rejestry darów i wymiany oraz korespondencja dotycząca tzw. zbiorów zabezpieczonych. Działalność biblioteki ukazują sprawozdania zarówno całej biblioteki, jak i jej oddziałów. W latach późniejszych akta dokumentują obraz współczesnej biblioteki i jej przemian technologicznych, prowadzącej szeroką współpracę z bibliotekami krajowymi i zagranicznymi, zajmującej ważną pozycję w świecie kultury i nauki i działającą w nowoczesnym gmachu, w którym osiadła po wielu latach starań.
   Zespół XI

• Czytelnicy korzystają ze zbiorów Archiwum BUW w czytelni Archiwum.
• Czytelnik zobowiązany jest do zapoznania się i przestrzegania Regulaminu udostępniania w Archiwum BUW.
• Czytelnicy mogą sporządzać notatki wyłącznie za pomocą ołówka lub przenośnego komputera.
• Terminy większych kwerend oraz ich zakres należy każdorazowo uzgodnić (telefonicznie lub e-mailem).
• Czytelnicy nie będący pracownikami naukowymi zobowiązani są do złożenia listu polecającego od opiekuna naukowego lub z instytucji, którą reprezentują.
• Katalogi zespołów dostępne są w czytelni Archiwum BUW.

• Akta udostępniane są jednostkom organizacyjnym BUW na podstawie karty udostępniania na okres jednego miesiąca.
• Na każdą jednostkę archiwalną należy wypełnić jeden rewers, który podpisuje kierownik jednostki.
• Korzystający z akt ponosi odpowiedzialność za całość akt, ich układ w jednostce archiwalnej(teczce) oraz zwrot w terminie.
• W przypadku stwierdzenia braków lub uszkodzeń w wypożyczonych aktach pracownik archiwum sporządza protokół w trzech egzemplarzach, który podpisuje kierownik jednostki wypożyczającej akta. Jeden egzemplarz załącza się w miejsce zagubionych akt, drugi otrzymuje kierownik jednostki, trzeci przechowywany jest w archiwum.
• Nie należy wypożyczać poza lokal archiwum zakładowego:
  • akt uszkodzonych,
  • środków ewidencyjnych archiwum zakładowego.
• Jednostki organizacyjne, które wypożyczyły akta nie mogą przekazywać ich innym jednostkom organizacyjnym bez zgody i pośrednictwa archiwum. Nie mogą również wyłączać z materiałów poszczególnych dokumentów, wykonywać kserokopii lub odpisów bez zgody archiwum.