Biblioteka Uniwersytecka w WarszawieBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie

• Przedstawia rolę i wpływ badań. Jest to przydatne w:
  • ubieganiu się o posadę, awans naukowy lub granty,
  • określeniu wartości badań dla instytucji,
  • przedstawieniu korzyści z inwestycji w badania.
• Pozwala zidentyfikować najpopularniejsze i najmniej znane obszary w nauce. Umożliwia to fachowe zaplanowanie przyszłych priorytetów badawczych.
• Wskazuje najlepiej prosperujące czasopisma w dziedzinie, co ułatwia:
  • podejmowanie decyzji, gdzie publikować,
  • poszerzenie wiedzy na temat obszaru badań, którym się zajmujemy,
  • dostrzeżenie nowych obszarów badań.
• Wskazuje najlepszych naukowców w dziedzinie, co pomaga w zlokalizowaniu potencjalnych współpracowników lub konkurentów.

• Pozwala na, w miarę, obiektywną ilościową ocenę wielkości produkcji naukowej.
• Daje możliwość obserwowania rozwoju nauki w skali krajowej, międzynarodowej i globalnej.
• Nakreśla potencjał naukowy danej jednostki naukowej, pracownika naukowego lub grupy badaczy, czasopisma czy strony WWW.
• Pozwala na prowadzenie analiz przez osoby niezaangażowane – w większości przypadków analizy mogą prowadzić analitycy, nie prowadzący własnych badań naukowych w poddanym analizom obszarze i dlatego nie reprezentujący interesów żadnego z ocenianych podmiotów.
• Stanowi nieinwazyjną metodę gromadzenia danych w drodze badań ankietowych lub wywiadów.

Analiza bibliometryczna budzi sporo kontrowersji ze względu na następujące zagadnienia i ograniczenia:

• Cytowania mogą różnić się między dyscyplinami i rodzajami tekstów,  dlatego ważne jest, aby porównywać cytowania badaczy z tej samej lub zbliżonej dyscypliny.
• Narzędzia wykorzystywane do gromadzenia danych bibliometrycznych nie obejmują wszystkich obszarów badań i nie wszystkie publikacje. Wyniki będą się różnić w zależności od używanego narzędzia.
• W niektórych dyscyplinach, takich jak sztuka, nauki humanistyczne i społeczne, komunikacja naukowa odbywa się w dużej mierze w publikacjach książkowych, natomiast analiza cytowań skupia się raczej na publikacjach w periodykach naukowych.
• Niepełność baz danych prowadzi do wykazania zjawisk nieistniejących lub pominięcia istniejących.
• Doświadczeni badacze będą mieli przewagę nad początkującymi, ponieważ niektóre wskaźniki będą wyższe. Dlatego ważne jest, aby porównać naukowców, którzy są na tym samym etapie kariery.

Należy pamiętać, że wskaźniki bibliometryczne nie muszą mierzyć jakości publikacji. Wysoka cytowalność publikacji może, ale nie musi, wskazywać na jakość naukową. Z tego powodu ważne jest, aby używać bibliometrii w połączeniu z innymi danymi, takimi jak przyznane nagrody, liczba patentów czy otrzymane wsparcie finansowe na badania.

Jeden z podstawowych mierników dorobku naukowego, będący punktem wyjścia dla bardziej złożonych analiz. Liczba publikacji pokazuje, jaka jest produktywność, a nie jakość publikacji.

Aby liczba publikacji była miarodajna, powinna obejmować tylko oryginalne dokumenty, czyli oryginalne artykuły naukowe i prace przeglądowe.

Pomocne linki:
Raport Produktywność naukowa wyższych szkół publicznych w Polsce. Bibliometryczna analiza porównawcza (stan na 13 stycznia 2011).

Pokazuje ilu pracowników naukowych przyczyniło się do powstania publikacji, pośrednio odzwierciedla liczbę osób pracujących w danej dziedzinie.

Liczba autorów stanowi podstawę bardziej zaawansowanej analizy – analizy współautorstwa (co-authorship) pozwalającej na identyfikację schematów współpracy w ramach zespołów badawczych.

Najczęściej analiza współautorstwa, ze względu na ograniczenia technik wizualizacyjnych, służy poszukiwaniu przypadków wspólnego autorstwa dwóch osób, jednak możliwe są też analizy oparte o bardziej rozbudowane algorytmy (np. identyfikacja zespołów badaczy współautorów, liczących co najmniej 5 osób).

Jedna z podstawowych technik bibliometrycznych. Odwołuje się do związków merytorycznych pomiędzy publikacjami lub patentami. Cytowanie innej publikacji można interpretować jako oparcie się na jej treści czy pośredni transfer wiedzy. Podstawowym celem analizy cytowań jest identyfikacja najważniejszych pozycji literaturowych, ich autorów lub zatrudniających ich instytucji.

Cytowanie – powołanie się autora na prace poprzedników.

Autocytowanie – ma miejsce wtedy, gdy istnieje choćby jeden autor wspólny dla obu prac (cytowanej i cytującej) i nie powinno być brane pod uwagę przy ocenie cytowań dorobku danego autora.

Twórcą metodologii dla analizy cytowań jest Eugene Garfield, założyciel Institute For Scientific Information (ISI, obecnie Thomson Reuters). Garfield w 1955 roku zaproponował stworzenie indeksu cytowań naukowych (Citation Indexes For Science).
Science Citation Index został później przekształcony w bazę Web of Science, a następnie w Web of Knowledge. Pierwszy Science Citation Index (SCI) ukazał się w 1963 roku i obejmował 102 tys. artykułów, opublikowanych w 1961 roku w 613 wybranych czasopismach.

Istnieje szereg powodów, dla których autorzy cytują prace wcześniejsze. Garfield wymienia 15 powodów cytowań:

• składanie hołdu pionierom poprzez cytowanie prac klasycznych;
• składanie hołdu równym sobie poprzez cytowanie pokrewnych prac współczesnych;
• wykorzystywanie metod, pojęć, idei z cudzych prac;
• dostarczanie tła lekturowego;
• poprawianie własnej wcześniejszej pracy;
• poprawianie prac innych autorów;
• krytyka poprzedniej pracy;
• konkretyzowanie lub uzasadnianie wcześniejszych twierdzeń;
• zapowiedź przyszłych prac;
• dostarczanie informacji o pracach mało znanych, rzadko cytowanych, trudno dostępnych;
• potwierdzenie danych (np. liczbowych) lub faktów;
• wskazanie pierwszych publikacji omawiających daną kwestię;
• wskazanie publikacji tworzących eponimy lub terminy później powszechnie używane;
• przeciwstawienie się cudzym ideom;
• zakwestionowanie roszczeń do pierwszeństwa.

Analiza cytowań opiera się na założeniu, że większa liczba cytowań jest powiązana z „jakością” czy naukową doniosłością. Niestety, to założenie nie zawsze jest prawdziwe. Cytowania wskazują na tendencje w zakresie czytania i przywoływania literatury naukowej oraz zwyczaje panujące w środowiskach akademickich poszczególnych krajów.
Cytowanie nie musi oznaczać uznania dla tekstu naukowego lub badacza. Niektóre cytowania mają na celu krytykę tekstu i wykazanie błędów, czego przykładem było częste powoływanie się fizyków na tekst, opisujący prawdopodobnie nieprawdziwe odkrycie tzw. zimnej fuzji.

Typowe problemy analizy cytowań:

• tendencja do cytowania określonych autorów przy jednoczesnej rezygnacji z cytowania innych,
• unikanie cytowania formalnych źródeł wpływu (zwłaszcza dotyczących fundamentalnych odkryć naukowych i podstaw teoretycznych dyscypliny),
• unikanie cytowania nieformalnych źródeł wpływu (zwłaszcza informacji zdobytych w drodze komunikacji między naukowcami),
• skłonność do autocytowania, zaburzająca wyniki analiz (choć współcześnie bazy eliminują autocytowania z zestawień),
• zróżnicowanie cytowań na pozytywne i negatywne,
• problemy interpretacyjne wynikające z błędnego rozróżnienia lub utożsamienia nazwisk i imion autorów.

Należy pamiętać, że klasyczna analiza cytowań nie wprowadza rozróżnienia między cytowaniami „lepszymi” i „gorszymi”. Aby wyliczenia były jak najbardziej poprawne, powinno się stosować wskaźniki kompletne, czyli dotyczące wszystkich publikacji danego autora uwzględnionych w literaturze cytowanej, zamiast wskaźników bazowych, a więc ograniczonych do publikacji zarejestrowanych w konkretnej bazie danych.
Ponadto warto wiedzieć, że w analizie cytowań należy uwzględnić tylko dane zredukowane, czyli niezawierające samocytowań.

Wskaźnik charakteryzujący dorobek naukowca wynosi h, gdy h publikacji danego autora było cytowanych przynajmniej h razy, np. gdy 10 z publikacji autora było cytowanych 10 lub więcej razy, jego indeks h jest równy 10.
IH zdefiniowany został w 2005 r. przez amerykańskiego fizyka J. E. Hirscha. Indeks Hirscha wykorzystywany jest jako jedno z kryteriów oceny dorobku habilitanta, wskazane w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz.U. 2011 nr 196 poz. 1165). Jest także brany pod uwagę przez Narodowe Centrum Nauki podczas rozpatrywania wniosków o finansowanie projektów badawczych.

Jak obliczyć Indeks H?
Obecnie funkcję wyliczenia Indexu Hirscha udostępniają wszystkie liczące się bazy referencyjne. Należy pamiętać, iż IH wyliczany jest na podstawie danych z konkretnej bazy, to znaczy brane pod uwagę są tylko te publikacje, które wprowadzono do danego indeksu. Warto więc zatroszczyć się o to, aby jak największa liczba naszych publikacji była widoczna w wybranej przez nas bazie.

Do obliczenia IH polecamy:

• Web of Science
• Scopus
• Profil Google Scholar Citations
• Oprogramowanie „Publish Or Perish”

Wady Indeksu Hirscha:

• IH podaje „średnią” cytowalność, co oznacza, że nie docenia dorobku prac wysokocytowanych w przypadku oceny publikacji jednej osoby,
• duże instytucje naukowe uzyskują lepsze wskaźniki poprzez publikację większej liczby prac,
• zjawisko cytowania negatywnego – liczne cytowania nie muszą oznaczać uznania dla tekstu naukowego lub badacza, a raczej jego krytykę,
• zagadnienia będące w kręgu zainteresowań niewielkiej, lokalnej grupy odbiorców, np. badania istotne w skali jednego kraju czy regionu, ale mniej ważne dla szerszego, międzynarodowego odbiorcy, mają niższy IH, mimo iż poziom publikacji jest wysoki. Tego typu publikacje mają małe szanse na uwzględnienie w komercyjnych bazach danych, przez wzgląd na surowe kryteria doboru zasobów, niepozwalające na zamieszczanie niszowych czasopism w indeksie bazy. Ta sama zasada może dotyczyć publikacji w mniej popularnych językach (promowanie anglojęzycznych publikacji).

Metody zwiększania Indeksu Hirscha:

• publikowanie w recenzowanych czasopismach z listy DOAJ lub innych modelach Open Access,
• korzystanie z krajowej licencji Springer Open Choice,
• sprawdzenie polityki otwartości danego wydawcy w serwisie Sherpa RoMEO,
• zadbanie o indeksację publikacji w jak największej liczbie baz referencyjnych.

To miara częstotliwości, z jaką przeciętny artykuł z tego czasopisma był w danym roku cytowany. Impact Factor pomaga ocenić znaczenie czasopisma, szczególnie w zestawieniu z innymi pismami z tej samej dziedziny.

Impact Factor oblicza się, dzieląc liczbę cytowań danego czasopisma w JCR za dany rok przez całkowitą liczbę artykułów, opublikowanych w tym piśmie w dwóch poprzednich latach. IF = 1 oznacza, że artykuły publikowane rok lub dwa lata temu były cytowane średnio jeden raz.

IF ustala Institute For Scientific Information (ISI) – Instytut Informacji Naukowej w Filadelfii. Dane te podaje baza Journal Citation Reports (JCR). Indeksowane przez Instytut Filadelfijski czasopisma są wybierane na podstawie tzw. Prawa Bradforda.

Wzór na Impact Factor
IF = B / C

B – łączna lista cytowań, które nastąpiły w danym roku kalendarzowym
C – liczba cytowalnych publikacji, które ukazały się w danym czasopiśmie, w ciągu ostatnich dwóch lat

Tradycyjnie IF obliczany jest za okres dwóch lat. Ze względu na specyfikę dziedzin wprowadzono 5-letni Impact Factor obliczany według takiej samej zasady dla pięciu kolejnych lat.
Wskaźnik wpływu pomaga ocenić znaczenie czasopisma, szczególnie w zestawieniu z innymi pismami z tej samej dziedziny.

Impact Factor wyliczany jest tylko dla czasopism z nauk ścisłych, społecznych i technicznych analizowanych i rejestrowanych w bazach Web of Science.

Wskaźnik podaje baza Journal Citation Reports (JCR), będąca częścią Web of Science, należącego do konsorcjum Thomson Reuters (obecnie Clarivate Analitycs). JCR ma dwa wydania: JCR Science Edition (dane z ponad 5900 czasopism w 171 kategoriach tematycznych) oraz JCR Social Science Edition (dane z ponad 1700 czasopism w 55 kategoriach tematycznych). Co roku pewna część czasopism jest z listy usuwana, gdy IF dla danego czasopisma spada poniżej 0,1, a inne są w to miejsce przyjmowane.

Zarzuty wobec Impact Factor:

• IF odzwierciedla poziom czasopisma, a nie artykułów w nim zamieszczonych – brak porównania jakościowego artykułu przeglądowego i oryginalnego,
• samocytowania lub zalecanie autorom cytowania artykułów zamieszczonych w danym czasopiśmie zawyżają IF tego czasopisma,
• na wyniki analizy dość silny wpływ mają zmiany w kierunkach zainteresowań w nauce czy dynamiczny rozwój danej dyscypliny,
• czasopisma o charakterze przeglądowym mają często wyższy IF od tych, które publikują prace oryginalne.

Linki:
Co to jest Journal Citation Reports?
Instrukcja wyszukiwania czasopisma w JCR
Najpopularniejsze tematy wg JCR

Liczba cytowań w ciągu ostatnich trzech lat, podzielonych przez całkowitą liczbę publikacji w ciągu ostatnich trzech lat. SNIP mierzy kontekstowy wpływ cytowania przypisując mu wartość w zależności od ogólnej liczby cytowań w danej dziedzinie wiedzy.

Pod uwagę brana jest ilość artykułów cytujących dane czasopismo w powiązaniu z ilością pozycji w wykazach wykorzystanej literatury (references) tych artykułów. Zasadniczo, im dłuższa jest lista referencyjna, tym niższą wartość mają cytowania pochodzące z tej publikacji. W tych dyscyplinach, gdzie cytowania nie są liczne, a wykaz literatury zawiera tylko kilka pozycji – pojedyncze cytowanie nabiera większej wartości. Przy obliczaniu tego wskaźnika cytowania i autocytowania mają jednakową wagę.
SNIP jest wskaźnikiem opartym na danych z bazy Scopus.
Zgodnie z projektem rozporządzenia ws. sporządzania wykazów wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych (§ 8. 1. oraz § 9. 1.) za pomocą wskaźnika SNIP (Source Normalized Impact per Paper) zostanie ustalona liczba punktów, którą otrzyma czasopismo lub materiały indeksowane w bazach międzynarodowych (w konsekwencji publikacja w nich opublikowana). Im wyższy SNIP, tym więcej punktów zostanie przyznanych za publikację w takim kanale publikacji.

Mierzy stosunek cytowań w danym roku (Y) do prac naukowych opublikowanych w ciągu ostatnich trzech lat (T-1, T-2, T-3) podzielonych przez liczbę prac naukowych opublikowanych w tych samych latach (Y- 1, Y-2, Y-3).

Impact Factor Per Publication jest odpowiedzią wydawnictwa Elsevier na Impact Factor firmy Thomson Reuters.
IPP może być stosowany dla każdego seryjnego wydawnictwa. W przeciwieństwie do IF, który funkcjonuje na poziomie czasopisma, IPP skupia się na poziomie samego artykułu, dzięki czemu można rozróżnić cytowania redakcyjne i te w artykułach. Scopus uznał, że cytaty do treści innych niż artykuły, recenzje oraz materiały konferencyjne powinny być wyłączone.
Oznacza to, że dane nie obejmują cytatów, takich jak komentarze redakcyjne.

Wzór na Impact Per Publication
IPP= artykuły, recenzje oraz materiały konferencyjne za okres 2010-2012 / liczba artykułów, recenzji oraz materiałów konferencyjnych za okres 2010-2012

Komunikat MNiSW w sprawie kryteriów i trybu oceny czasopism naukowych z dnia 2 czerwca 2015 r. wskazuje wśród kilkunastu kryteriów oceny czasopism, dla których Impact Factor nie jest wyliczony, dwa wskaźniki bibliometryczne:

• Predicted Impact Factor (PIF).
• Scimago Impact Factor (SIF).

Obydwa wskaźniki dotyczą tylko polskich czasopism, których redakcje wypełnią ankietę ewaluacyjną. Przewidywalny Impact Factor dotyczy czasopism cytowanych w Web of Science i można go obliczyć na podstawie danych z WoS, natomiast Scimago Impact Factor obejmuje czasopisma indeksowane w Scopusie, a wartość tego współczynnika będzie znana po wypełnieniu ankiet.

Scimago Impact Factor (SIF) – iloraz współczynnika total cites (3 lata), publikowanego w bazie Scimago Journal & Country Rank, dostępnej na dzień 31 sierpnia roku przeprowadzania oceny czasopism naukowych i liczby wszystkich artykułów naukowych, opublikowanych w czasopiśmie w okresie od trzech lat do roku poprzedzających rok wypełnienia ankiety.

Wskaźnik PIF (tzw. Przewidywalny IF – Predicted Impact Factor) – obliczany jest jako iloraz liczby cytowań publikacji danego czasopisma naukowego w bazie Web of Science za okres od trzech lat do roku poprzedzającego rok wypełnienia ankiety i liczby wszystkich artykułów naukowych opublikowanych w czasopiśmie w tym okresie.

PIF wyliczany jest na podstawie cytowań danego czasopisma w bazie Web of Science. Czasopisma humanistyczne otrzymują punkty za indeksowanie na liście: Arts and Humanities Citation Index.

Linki:
Warsztat badacza „Predicted Impact Factor oraz Scimago Impact Factor”

 

Oblicza się go uwzględniając artykuły danego autora opublikowane w czasopismach posiadających współczynnik IF, wg poniższego wzoru:

Wzór na sumaryczny Impact Factor

Sumaryczny IF = Ax(n) * IFx(n) + Ay(n) * IFy(n) + Ay(m) * IFy(m) + …

n, m – rok publikacji artykułu autora / rok dla którego obliczono IF czasopisma
Ax – liczba artykułów autora opublikowanych w czasopiśmie x w danym roku
Ay – liczba artykułów autora opublikowanych w czasopiśmie y w danym roku
IFx – IF czasopisma x obliczony dla danego roku
IFy – IF czasopisma y obliczony dla danego roku

czyli mnożymy IF danego czasopisma z określonego roku przez liczbę opublikowanych przez autora artykułów. W przypadku artykułów z kilku czasopism wszystko dodajemy.

Sumaryczny Impact Factor pojawia się jako jedno z kryteriów w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego.

Stanowi wskaźnik szybkości oddziaływania. Wyraża stosunek cytowań artykułów w roku ich publikacji do liczby artykułów opublikowanych w tym samym roku w konkretnym czasopiśmie. Wskaźnik ten dotyczy wyłącznie danego czasopisma, a nie autorów publikacji. Podawany jest w bazie JCR.

Wskaźnik do określania wpływu czasopisma w oparciu o naukowe rekordy publikacji. G-index to największa liczba g prac tego czasopisma, które uzyskały łącznie g2 cytowań. Zasugerowany został w 2006 roku przez Leo Egghe.

Linki:
Mierniki oceny czasopism i naukowców
Mierniki oceny czasopism i naukowców na stronach www i w literaturze drukowanej

InCites (dodatek do Web of Science) – służy do analizy danych zawartych w bazach SCIE, SSCI, A&HCI, JCR i ESI oraz pozwala porównywać dorobek naukowy badaczy i instytucji, analizować wykorzystanie czasopism w instytucjach, opracowywać strategie badawcze oraz może wspierać decyzje publikacyjne i kadrowo-administracyjne.
Każdy użytkownik, który chce skorzystać z narzędzia, musi posiadać osobiste konto na platformie Web of Science Konto można założyć wybierając w menu opcję “Sign In” a następnie “Register”, patrz kompendium: zakładka dostęp i logowanie.
Uwaga: użytkownicy, którzy posiadają już konto osobiste Web of Science, powinni przed pierwszym wejściem do InCites wylogować się z konta na Web of Science, następnie wyczyścić dane przeglądarki, po czym zalogować się bezpośrednio.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zamówiło na rok 2018 licencję pilotażową na dostęp do narzędzia.

Linki
Baza Web of Science
In Cites
Kompendium: Narzędzia InCites 

SciVal (dodatek do Scopus) – narzędzie do analizy danych zawartych w bazie Scopus, które umożliwia wizualizację osiągnięć instytucji naukowych, porównanie z innymi jednostkami, ocenę potencjalnych współpracowników oraz partnerów, a także analizowanie trendów w świecie nauki, patrz opis.
Każdy użytkownik, który chce skorzystać z narzędzia, musi posiadać osobiste konto do serwisów Elsevier. Może to być konto założone wcześniej na serwerach Science Direct lub Scopus. Konto takie można także założyć na serwerze SciVal wybierając w menu opcję “Register Now”.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zamówiło na rok 2018 licencję pilotażową na dostęp do narzędzia.

Linki
SciVal 

Publish of Perish (nakładka do Google Scholar) – program do wyszukiwania i analizy cytowań w Google Scholar. Aplikacja wylicza różne statystyki: liczba artykułów, liczba cytowań, średnia cytowań na artykuł, średnia cytowań na rok, h-indeks Hirscha, g-indeks Egghego, AW-indeks, i inne.
Program wyznacza indeks Hirscha tylko na podstawie naszych prac znajdujących się w Internecie. Również prace w których jesteśmy cytowani muszą być dostępne w sieci. Publikacje tylko papierowe nie są brane pod uwagę.
Publish of Perish jest programem darmowym.

Linki
Program Publish or Perish
Publish or Perish – poradnik dla autorów

Google Scholar Citations – usługa, która pozwala na założenie profilu („Profil autora”) w usłudze Google Scholar oraz umożliwia nam śledzenie cytowań naszych prac. Narzędzie daje również możliwość wyliczenia indeksu H.
Dane dotyczące cytowań są obliczane i aktualizowane automatycznie. Aplikacja wylicza cytowania na podstawie publikacji znalezionych w Google scholar.
Profil autora jest połączony z pocztą gmail, i można go upublicznić, tak, aby był widoczny w wynikach Google Scholar. Założenie profilu jest darmowe.

Linki
Google Scholar Citations
Google Scholar Citations – nowe narzędzie do obliczania indeksu H i śledzenia cytowań