Biblioteka Uniwersytecka w WarszawieBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Oddział Zbiorów Muzycznych powstał w 1954 r. (od 1996 r. nosi nazwę Gabinetu Zbiorów Muzycznych). Do tego czasu książki o tematyce muzycznej umieszczano w zbiorze głównym Biblioteki, a druki muzyczne („nuty”) pochodzące z egzemplarza obowiązkowego przekazywano przed wojną Bibliotece Narodowej, po wojnie — warszawskim szkołom muzycznym. W okresie międzywojennym depozyt muzyczny BUW w Bibliotece Narodowej liczył przeszło 15 tys. woluminów. Spłonął on wraz z innymi zbiorami specjalnymi Biblioteki Narodowej w 1944 r.

Podstawowym zasobem Oddziału w chwili otwarcia stały się zbiory byłego Zakładu Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego (ok. 15 000 jednostek, z których większość stanowiły zasoby należące wcześniej do Musikalisches Institut przy Uniwersytecie Wrocławskim, następcy placówki zwanej Königliches Akademisches Institut für Kirchenmusik, założonej w 1815 r.; do jej zadań należało m.in. gromadzenie muzykaliów kościelnych z terenu Dolnego Śląska, pozostałych po kasatach klasztornych, lub nieużywanych już w liturgicznej praktyce) przekazane BUW zarządzeniem Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego z 1952 r. Wśród nich znalazło się około 4500 rękopisów muzycznych z XVI-XX wieku, stare druki muzyczne oraz wiele cennych wydawnictw książkowych i druków muzycznych, głównie niemieckich. Do najcenniejszych obiektów z kolekcji wrocławskiej należy kodeks menzuralny z przełomu XV/XVI w. (Kodeks wrocławski RM 5892 olim Mf 2016), zespół osiemnastowiecznych tabulatur lutniowych z opactwa cysterskiego w Krzeszowie, unikatowe przekazy, m.in. Missa super O gloriosa Domina Marcina Mielczewskiego (XVII w.), Credo G-dur przypisywane Antonio Vivaldiemu, rękopiśmienne kopie dzieł Bacha, Händla i in. związane z działalnością wrocławskiej Singakademie w pierwszych dekadach XIX w. Ze zbioru wrocławskiego około 2500 książek i druków muzycznych z XIX i XX wieku przekazano w charakterze depozytu do ówczesnego Zakładu (później Instytutu) Muzykologii UW.

Wśród dawnych muzykaliów przechowanych w BUW znajdują się także nieliczne ocalałe z wojennej pożogi obiekty rodzimej proweniencji z historycznych zbiorów biblioteki, m.in. zespół tzw. „partesów olkuskich” z XVI w., rękopiśmienna księga liturgiczna z XVIII w. znana jako Graduał łowicki, a także zabytki przechowywane poza Gabinetem Zbiorów Muzycznych: Melodie na psałterz polski Mikołaja Gomółki (Gabinet Starych Druków, w którym przechowywana jest niewielka grupa innych dawnych muzykaliów, głównie liturgica), czy wspaniały rękopiśmienny egzemplarz traktatu Théorie et pratique de la danse J.-G. Noverre’a, wraz z zapisem muzyki do baletu Médée et Jason oraz projektami kostiumów, przechowywany w Gabinecie Rycin BUW.

Gabinet Zbiorów Muzycznych gromadzi obecnie przede wszystkim druki muzyczne (ok. 20 000 jednostek), których głównym źródłem wpływu jest egzemplarz obowiązkowy przekazywany przez polskich wydawców — stąd kolekcja Gabinetu dość dobrze odzwierciedla repertuar muzyczny wydawany w Polsce po roku 1945, zwłaszcza produkcję Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Wpływy z tytułu egzemplarza obowiązkowego były uzupełniane zakupami wydawnictw zagranicznych, w zbiorach Gabinetu znajdują się więc liczne pozycje „kanonu” literatury muzycznej, w tym wydania zbiorowe dzieł poszczególnych kompozytorów, serie wydań krytycznych muzyki różnych epok i ośrodków i in.

W czytelni Gabinetu dostępny jest księgozbiór podręczny obejmujący najbardziej podstawową literaturę muzykologicznego warsztatu: encyklopedie i leksykony, przewodniki, katalogi, bibliografie, monografie kompozytorskie i in. Do dyspozycji czytelników jest także stanowisko komputerowe, stanowisko odsłuchowe oraz instrument klawiszowy Yamaha-Clavinova.

Archiwum Kompozytorów Polskich Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (poprzednia nazwa: Archiwum Kompozytorów Polskich XX wieku) jest jedyną placówką w skali kraju, która stara się gromadzić możliwie pełną dokumentację źródeł polskiej współczesnej twórczości muzycznej. Powstało w roku 1958 jako wydzielona część Oddziału (później Gabinetu) Zbiorów Muzycznych BUW. Obecnie zbiory liczą ponad 40 tys. jednostek. Obok rękopisów muzycznych (ok. 5 tys.) znajduje się tu ok. 30 tys. listów od i do kompozytorów, kilka tysięcy fotografii, afiszów i programów koncertowych. Pozostałe zbiory stanowią różnego typu materiały biograficzne (dokumenty osobiste, rodzinne, teksty literackie i publicystyczne, a także muzealia.

W latach 50. i 60. do AKP wpłynęły spuścizny Artura Malawskiego, Jana A. Maklakiewicza, Kazimierza Jurdzińskiego, Romana Padlewskiego, Ludomira M. Rogowskiego, Karola Szymanowskiego, Stanisława Wiechowicza; w latach 70. – Ludomira Różyckiego, Grzegorza Fitelberga, Zdenka Runda, Pawła Kleckiego i Witolda Maliszewskiego. W kolejnej dekadzie Archiwum wzbogaciło się o sprowadzone do kraju dzieła kompozytorów emigracyjnych – Tadeusza Z. Kasserna, Michała Kondrackiego, Feliksa R. Łabuńskiego i Romana Palestra. Na początku lat 90. cały swój dorobek twórczy przekazał do AKP Adam Świerzyński. Po roku 2000 AKP powiększyło się o spuścizny: Tadeusza Bairda, Andrzeja Dobrowolskiego, Zbigniewa Krukowskiego, Stanisława Janty-Połczyńskiego, Tadeusza Machla, Mieczysława Mierzejewskiego, Karola Prosnaka, Stanisława Prószyńskiego, Witolda Rudzińskiego oraz fragmenty spuścizn Edwarda Bogusławskiego, Tomasza Ga­blen­za, Jana A. Maklakiewicza, Andrzeja Panufnika, Kazimierza Serockiego, Antoniego Szałowskiego, Romualda Twardowskiego, Kazimierza Wiłkomirskiego. Oprócz spuścizn AKP przechowuje też pojedyncze rękopisy muzyczne wielu znanych kompozytorów, m.in. Grażyny Bacewicz, Witolda Lutosławskiego, Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, a także materiały dokumentujące działalność muzykologów, m.in. Krzysztofa Biegańskiego, Józefa M. Chomińskiego, Stanisława Golachowskiego, Tadeusza Kaczyńskiego, Zofii Lissy.

Najcenniejszą częścią zbiorów AKP jest bez wątpienia spuścizna kompozytorska i literacka Karola Szymanowskiego (1882-1937) – największego polskiego kompozytora I połowy XX wieku. Kolekcja ta powstała głównie dzięki staraniom łódzkiego muzykologa Stanisława Golachowskiego, który w latach 1939-1946 zbierał rozproszone wśród krewnych, przyjaciół i znajomych kompozytora autografy, dokumenty i pamiątki. Ten największy w kraju zbiór szymanowskianów został w roku 1961 przejęty przez BUW. Symbolem znaczenia, jakie kolekcja ta ma dla Biblioteki jest umieszczenie na jednej z tablic fasady gmachu BUW zapisu Etiudy b‑moll Szymanowskiego.

Niezmiernie cenne są również spuścizny Romana Palestra oraz Tadeusza Bairda, a także materiały z działalności Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polaków w Paryżu (1926-1950) – jest to przede wszystkim ogromny zbiór korespondencji, obrazujący działalność SMMP w jej wielorakich aspektach.

Obok podstawowej funkcji, jaką jest gromadzenie i opracowanie zbiorów, celem działań Archiwum jest także ich zabezpieczenie oraz działalność popularyzatorska. Od dłuższego już czasu prowadzona jest akcja mikrofilmowania najcenniejszych kolekcji, a od niedawna także digitalizacja wybranych obiektów. W miarę możliwości finansowych poddawane są konserwacji cymelia.

Archiwum ma w swym dorobku znaczące publikacje, m.in. katalogi Rękopisy utworów muzycznych Karola Szymanowskiego (1983) i Rękopisy kompozytorów Młodej Polski (1997) opracowane przez Elżbietę Jasińską-Jędrosz oraz informator Karol Szymanowski w zbiorach polskich (1990; red. Wanda Bogdany-Popielowa), powstały we współpracy z Biblioteką Narodową. Rozpoczęto też prace nad Katalogiem Archiwum Kompozytorów Polskich, który ma zawierać pełną dokumentację zgromadzonych rękopisów muzycznych. Organizowane są także wystawy, których tematem są sylwetki poszczególnych kompozytorów lub ogólna prezentacja gromadzonych materiałów, jak podczas jubileuszowej wystawy „Zbiory Archiwum Kompozytorów Polskich XX wieku”, 1998. W zakresie wydawniczym i wystawienniczym, a także w zakresie gromadzenia zbiorów Archiwum współpracuje z czołowymi instytucjami muzycznymi w Polsce: Polskim Wydawnictwem Muzycznym, Polskim Radiem oraz Związkiem Kompozytorów Polskich. Wielu poczynaniom patronuje Ministerstwo Kultury. Szczególnie ważna była zakrojona na szeroką skalę akcja dokumentacji i gromadzenia spuścizn muzycznych prowadzona we współpracy z ZKP, dzięki której Archiwum wzbogaciło się o bardzo bogaty materiał rękopiśmienny różnego typu. W oparciu o zbiory AKP powstało wiele prac naukowych, realizowane są filmy i audycje telewizyjne oraz wydawane są edycje źródłowo‑krytyczne.

Zbiory Archiwum Kompozytorów Polskich udostępnia się przede wszystkim naukowcom i twórcom, w uzasadnionych przypadkach także studentom. Nie udostępnia się cymeliów, zbiorów zmikrofilmowanych, nie opracowanych oraz zastrzeżonych. Ze zbiorów można korzystać w czytelni Gabinetu Zbiorów Muzycznych, po uprzednim ich zamówieniu. Zgodę na reprodukowanie obiektów każdorazowo wydaje Kierownik Gabinetu.

Katalogi zasobów Gabinetu Zbiorów Muzycznych dostępne są w jego czytelni i obejmują:

• kartkowe katalogi alfabetyczne druków i rękopisów muzycznych,
• katalog mikrofilmów,
• katalog książek z księgozbioru podręcznego,
• katalog zbiorów Archiwum Kompozytorów Polskich.

Część rękopisów muzycznych XVII-XIX w. gromadzonych w Gabinecie Zbiorów Muzycznych została już uwzględniona w bazie danych RISM (Répertoire International des Sources Musicales). Prace te są kontynuowane i zasoby opisów rękopisów muzycznych z BUW będą się systematycznie powiększać.

Aby obejrzeć rekordy rękopisów ze zbiorów BUW należy wpisać w polu wyszukiwania siglum biblioteki: PL Wu lub używać tego siglum w połączeniu z innymi kategoriami wyszukiwania.
Dodatkowo katalogi kartkowe dawnych muzykaliów z „Kolekcji wrocławskiej” są dostępne online w postaci zeskanowanej. Część najnowszych nabytków w zakresie druków muzycznych jest także odnotowana w katalogu online bibliotek UW

• Warunkiem wejścia do Czytelni Zbiorów Muzycznych jest zgłoszenie wizyty w Informatorium BUW. Do strefy zbiorów specjalnych czytelnika wpuszcza wyłącznie dyżurujący pracownik gabinetu.
• Zabronione jest wchodzenie do Czytelni Gabinetu w okryciach wierzchnich.
• Zabronione jest wnoszenie  do Czytelni Gabinetu toreb, plecaków itd., które muszą pozostać w szatni lub w zamykanych szafkach.
• Druki i rękopisy muzyczne są udostępniane prezencyjnie w czytelni Gabinetu, obiekty sprzed 1800 r. oraz zbiory AKP — w ograniczonym zakresie, po uzgodnieniu z kierownikiem Gabinetu; studenci oraz osoby nie będące pracownikami naukowymi są zobowiązane do przedstawienia listu polecającego od opiekuna naukowego lub z instytucji, którą reprezentują. Najcenniejsze obiekty oryginalne zostały zmikrofilmowane i są udostępniane w Czytelni Ogólnej. Książki i czasopisma o tematyce muzycznej (poza zbiorem podręcznym) które do 2000 r. znajdowały się w zbiorach Gabinetu, w nowym gmachu zostały przekazane do magazynu głównego BUW, częściowo zaś do zasobów Wolnego Dostępu i są udostępniane na ogólnych zasadach.
• Udostępnienie rękopisów i druków muzycznych w innym pomieszczeniu BUW (wykłady, pokazy, wystawy) wymaga każdorazowo zgody Dyrekcji BUW.
• Reprodukowanie obiektów i publikowanie powielonych materiałów wymaga uzyskania zgody kierownika Gabinetu. Sposób sporządzenia dokumentów wtórnych określa kierownik Gabinetu. Odbitki kserograficzne można sporządzać tylko z mikrofilmów. Czytelnik może zamówić odpłatnie reprodukcję w Pracowni Reprograficznej BUW (zob. Kopiowanie zbiorów), w wyjątkowych i uzasadnionych wypadkach kierownik Gabinetu może wyrazić zgodę na wykonanie zdjęcia przez czytelnika.
• Szczegółowe zasady określają Zasady korzystania ze zbiorów specjalnych BUW.