„Marzec ’68” z okazji 50. rocznicy „wydarzeń marcowych” – wystawa planszowa
Bieżące wydarzenia są dostępne tutaj.
Marzec ’68 to jeden z najbardziej znaczących momentów historycznych w dziejach Polski po II wojnie światowej. Był on bardzo ważnym doświadczeniem życiowym dla dużej części młodej polskiej inteligencji. Pod tym umownym określeniem kryje się jednak kilka różnych wątków.
Dla ludzi, którzy w 1968 r. studiowali, zwykle najważniejszy jest studencki nurt „wydarzeń marcowych”. W pamięć tych osób najmocniej wryły się wiece, strajki i manifestacje studenckie. Wiele osób postrzega Marzec jako wydarzenie, które w bardzo istotny sposób wpłynęło na ich dalsze życie. Studenci w Polsce, występujący pod hasłami wolnościowymi, odwoływali się do tych samych haseł i wartości, co ich czescy i słowaccy koledzy w okresie Praskiej Wiosny. Walczyli przede wszystkim o demokratyzację i liberalizację systemu komunistycznego, a także o prawo do życia w prawdzie. „Wydarzenia marcowe” przyczyniły się również do uformowania w Polsce „pokolenia ’68”, które odegrało znaczącą rolę w dziejach opozycji antykomunistycznej drugiej połowy lat 70., w ruchu „Solidarności” oraz w przemianach ustrojowych zainicjowanych w Polsce pod koniec lat 80.
Osoby, które po Marcu wyemigrowały z Polski, mówią najczęściej o haniebnej kampanii antysemickiej, przez ówczesne władze nieudolnie skrywanej pod hasłami antysyjonistycznymi. Niemała część emigrantów do pewnego stopnia uwierzyła marcowej propagandzie podważającej ich prawo do polskości i wolała później mówić o sobie „jestem z Polski” niż „jestem Polakiem”. Niektórzy emigranci, pochodzący z rodzin od dawna już zasymilowanych, właśnie w 1968 r. – w obliczu kampanii antysemickiej – szukali swoich żydowskich korzeni.
Dla ludzi ze świata kultury, nauki i sztuki Marzec nawet po latach jawi się głównie ze swoim antyinteligenckim obliczem. To wtedy w mediach z niezwykłą brutalnością atakowano pisarzy i naukowców. Cechą wspólną tych publikacji było to, że w ślad za partyjnymi działaczami odmawiały atakowanym nie tylko wartości ideowo-moralnych, lecz także po prostu kwalifikacji zawodowych. Jednocześnie na powierzchnię wypływali ludzie nowi, którzy bardzo często szybkie awanse zawdzięczali nie zdolnościom, lecz dyspozycyjności politycznej. Usuwaniu z uczelni naukowców z uznanym dorobkiem towarzyszyło lansowanie pozbawionych skrupułów karierowiczów.
Najmniej znanym wątkiem „wydarzeń marcowych” pozostaje mimo upływu lat skomplikowana polityczna rozgrywka w kierownictwie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 60. ukształtowała się nieformalna grupa działaczy partyjnych i państwowych skupionych wokół ministra spraw wewnętrznych gen. Mieczysława Moczara. Nazywano ich „partyzanci”, dlatego że zarówno Moczar, jak i wiele zaliczanych do niej osób w czasie II wojny światowej walczyło w oddziałach komunistycznej partyzantki. Z roku na rok rosła pozycja i zasięg wpływów tej grupy, która posługując się hasłami populistycznymi, antyinteligenckimi i antysemickimi, głosiła potrzebę stworzenia silnej władzy o charakterze autorytarnym. Nie do końca znane są rzeczywiste cele „partyzantów” i ich sojuszników w 1968 r. Czy Moczar chciał wtedy obalić Władysława Gomułkę i zająć jego miejsce, czy tylko chciał być „pierwszym po I sekretarzu” i stać się „szarą eminencją” systemu?
O różnych aspektach jednego z najważniejszych wydarzeń historycznych w Polsce rządzonej przez komunistów próbuje opowiedzieć prezentowana wystawa „Marzec ‘68”. Na początkowych panelach zostały pokazane wydarzenia omawiające genezę Marca. Przedstawiono zatem obraz świata w drugiej połowie lat 60., którego jednymi z najważniejszych wydarzeń były: Sobór Watykański II, wojna w Wietnamie, „rewolucja kulturalna” w Chinach, wojna sześciodniowa, rewolta studencka w Paryżu i Praska Wiosna. Na kolejnych panelach zaprezentowano obraz Polski w czasie rządów Władysława Gomułki: począwszy od wiecu przed Pałacem Kultury i Nauki w październiku 1956 r., poprzez obrazy życia codziennego doby „małej stabilizacji” i fotografie ukazujące rywali I sekretarza: „partyzantów” gen. Mieczysława Moczara i „ślązaków” Edwarda Gierka. Główną część wystawy tworzą jednak zdjęcia i dokumenty ukazujące przebieg „wydarzeń marcowych” w różnych miastach Polski (nie tylko w Warszawie), począwszy od spektaklu „Dziadów” w Teatrze Narodowym, poprzez zebranie nadzwyczajne Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich, wiece studenckie, manifestacje uliczne, masówki potępiające uczestników zajść w zakładach pracy, po kampanię antysemicką i emigrację pomarcową. Obok zdjęć już znanych zaprezentowano także unikalne fotografie i dokumenty pochodzące z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.
Organizator: Instytut Pamięci Narodowej
Partner: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
Wstęp wolny
Zapraszamy!
Opublikowano: 7 marca 2018